Cty CPDV Xuất bản Giáo dục Gia Định - GEPS - GiaDinh Education Publishing Service

Đại cương lịch sử Cổ - Trung đại Việt Nam

Thông thường, hễ nói đến lịch sử cổ đại thì cũng có nghĩa là trước hết và chủ yếu nói đến lịch sử hình thành, phát triển và tan rã của hình thái kinh tế - xã hội chiếm hữu nô lệ. Nhưng khái niệm chung và rất thông thường này không thể dùng để chỉ nội dung của lịch sử Việt Nam trong giai đoạn đầu của thời đại có nhà nước. Lí do đơn giản là vì công cuộc nghiên cứu về thời đại này ở nước ta, tuy đã đạt được nhiều thành tựu rất đáng kể, nhưng vẫn chưa đủ cơ sở vững chắc để xác định một cách rạch ròi tính chất của hình thái kinh tế - xã hội đầu tiên sau tiền sử. Không ai phủ nhận rằng, từ Đông Sơn và trên nền tảng của văn minh Đông Sơn, một thời đại có nhà nước đã bắt đầu trên lãnh thổ nước ta, song hiện tại đang có nhiều ý kiến chứng minh rằng, đó không phải là nhà nước chiếm hữu nô lệ.

Cũng thông thường, hễ nói đến lịch sử trung đại thì cũng có nghĩa là trước hết và chủ yếu nói đến lịch sử hình thành, phát triển và tan rã của hình thái kinh tế - xã hội phong kiến. Lịch sử trung đại cũng còn được gọi là lịch sử trung cổ hay lịch sử trung thế kỉ. Nhưng, cả khái niệm chung này nữa cũng không thể hiểu và áp dụng một cách máy móc vào lịch sử Việt Nam. Một sự thật hiển nhiên là từ năm 179 trước Công nguyên, nước ta bị phong kiến phương Bắc xâm lược và đô hộ. Từ đó, quan hệ sản xuất phong kiến cũng từng bước được du nhập vào nước ta. Nhưng quan hệ sản xuất phong kiến ngoại nhập và nhà nước phong kiến ngoại bang đã tác động cụ thể như thế nào đến xã hội nước ta và xã hội phong kiến đã thực sự có ở nước ta lúc nào ? Chúng ta chưa có một lời đáp thoả đáng cho vấn đề quan trọng này. Ngay cả thời điểm kết thúc của chế độ phong kiến Việt Nam cũng còn có khá nhiều ý kiến khác nhau. Nói khác hơn, thật khó mà xác định được một cách thật rõ ràng về khung thời gian của lịch sử cổ - trung đại Việt Nam.

Mục đích chính của cuốn sách này là trình bày đại cương về lịch sử cổ - trung đại Việt Nam, nhưng để bạn đọc nắm được nền tảng nảy sinh, quá trình phát triển và đặc trưng của nhà nước đầu tiên ở Việt Nam, chúng tôi cố gắng giới thiệu thêm vài nét về Việt Nam thời tiền sử. Cũng cần nói thêm rằng, trên phạm vi lãnh thổ nước ta ngày nay, sau thời tiền sử, từng xuất hiện nhiều tổ chức nhà nước khác nhau. Nếu ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có Văn Lang rồi sau đó là Âu Lạc, thì ở Trung và Nam Trung Bộ cũng có Chiêm Thành, còn Nam Bộ lại có Phù Nam và sau đó là Chân Lạp. Đấy là chưa kể một số tiểu vương quốc khác chưa kịp định hình. Rất tiếc là bởi phạm vi hạn hẹp của một cuốn sách thuộc dạng đại cương. Chúng tôi tạm thời chưa giới thiệu lịch sử các vương quốc nói trên. Phần khiếm khuyết này sẽ được bù đắp trong các chuyên đề về Chiêm Thành, Phù Nam và Chân Lạp.

Do sách được biên soạn dưới dạng giáo trình đại cương, chúng tôi chủ trương viết thật gọn, chủ yếu là cung cấp những ý kiến tổng kết chứ không phải là cung cấp hệ thống những tư liệu đã phát hiện. Muốn hiểu sâu hơn những vấn đề cần quan tâm, người đọc phải đọc thêm những công trình khác. Ngoài ra, chúng tôi cũng chủ trương lược bỏ những chú thích rườm rà, chỉ chú thích những gì xét thấy không thể nào không chú thích mà thôi.